यावर्षी मान्सून सामान्य राहणार असल्याचा अंदाज स्कायमेट एजन्सीने मंगळवारी जाहीर केला. गेल्या वर्षी दुष्काळ पडल्याने शेतकरी चांगलाच चिंतेत सापडला होता. मात्र यावर्षी शेतकऱ्याला पावसाची चिंता करण्याची गरज नाही. यावर्षीच्या हंगामात महाराष्ट्र राज्यात जोरदार पाऊस पडण्याची शक्यता स्कायमेटने वर्तवली आहे. तसेच यावर्षीच्या हंगामाला अल नीनोचाही धोका नाही. Heavy rains in Maharashtra this year Skymet’s forecast
स्कायमेटच्या अंदाजात यावर्षीचा हंगाम हा 102% (5% अधिक-वजा मार्जिन) असण्याचा अंदाज वर्तवला आहे. त्यासोबतच यावर्षीच्या हंगामात अल नीनोचा प्रभाव सुरुवातीला जाणवण्याची शक्यताही वर्तवण्यात आली आहे. जून ते सप्टेंबर या चार महिन्यात पावसाळी हंगामातील सरासरी (LPA) 868.6 मिमी राहणार असल्याचे स्कायमेटचे व्यवस्थापकीय संचालक जतिन सिंग यांनी सांगितले. Heavy rains in Maharashtra this year Skymet’s forecast
स्काय मेटने यावर्षी दुसऱ्यांदा मान्सूनचा अंदाज जारी केला आहे. यापूर्वी 12 जानेवारी 2024 रोजीही स्काय मेटने मान्सून सामान्य राहण्याची शक्यता व्यक्त केली होती.
महाराष्ट्रात पुरेसा पाऊस
स्कायमेटच्या मते, देशाच्या दक्षिण, पश्चिम आणि उत्तर-पश्चिम भागात चांगला पाऊस अपेक्षित आहे. याशिवाय महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेशातही पुरेसा पाऊस होऊ शकतो. बिहार, झारखंड, ओडिशा आणि बंगालमध्ये जुलै आणि ऑगस्टमध्ये पावसात किंचित घट होण्याची शक्यता आहे. जुलै आणि ऑगस्ट हे मान्सूनचे सर्वात सक्रिय कालावधी आहेत. ईशान्य भारतात सुरुवातीच्या पावसाळ्यात सामान्यपेक्षा कमी पाऊस पडण्याची शक्यता आहे.
कमी-अधिक पाऊस पडण्याची शक्यता
अल नीनो हा झपाट्याने ला निनो मध्ये बदलतोय. हे एक चांगले लक्षण आहे. अल निनोचे ला नीनामध्ये रूपांतर झाल्याने चांगला मान्सून होत आहे. मान्सूनच्या सुरुवातीला अल निनोच्या अवशिष्ट प्रभावामुळे काही पावसाळ्यांवर थोडासा परिणाम होऊ शकतो. पण मान्सून दुसऱ्या टप्प्यात भरपाई देईल. अल निनो ते ला नीनो बदलल्यामुळे हंगाम सुरू होण्यास विलंब होऊ शकतो. हंगामात वेगवेगळ्या आणि असमान पावसाची शक्यता असते, म्हणजे काही ठिकाणी जास्त पाऊस आणि काही ठिकाणी कमी पाऊस पडण्याची शक्यता असते. Heavy rains in Maharashtra this year Skymet’s forecast
अल निनो म्हणजे काय?
अल निनो हा हवामानाचा ट्रेंड आहे जो दर काही वर्षांनी एकदा येतो. यामध्ये पूर्व प्रशांत महासागरातील पाण्याचा वरचा थर तापतो. WMO ने अहवाल दिला की, प्रदेशातील सरासरी तापमान फेब्रुवारीमधील 0.44 अंशांवरून जूनच्या मध्यापर्यंत 0.9 अंशांवर पोहोचले आहे.
ब्रिटानिकाच्या मते, अल निनोची पहिली घटना 1525 साली घडली. तसेच 1600 च्या आसपास पेरूच्या मच्छिमारांना कळले की किनाऱ्यावरील पाणी विलक्षण उबदार होत आहे. नंतर संशोधकांनी सांगितले की अल-निनोमुळे हे घडले.
अल निनो गेल्या 65 वर्षांत 14 वेळा प्रशांत महासागरात सक्रिय झाला आहे. त्यापैकी 9 वेळा भारतात मोठ्या प्रमाणावर दुष्काळ पडला होता. 5 वेळा दुष्काळ पडला पण त्याचा परिणाम सौम्य होता.
मान्सून म्हणजे काय?
एखाद्या भागात वाहणाऱ्या वाऱ्यांच्या दिशेत होणाऱ्या मोसमी बदलाला मान्सून म्हणतात. त्यामुळे कधी पाऊस तर कधी उष्ण वारेही वाहतात. भारताच्या संदर्भात पाहिले तर हिंद महासागर आणि अरबी समुद्रातून येणारे हे वारे भारताच्या नैऋत्य किनाऱ्यावर येतात. थंडीकडून उष्ण भागाकडे जाणारे हे वारे आपल्यासोबत पाण्याचे ढगही घेऊन येतात ज्यामुळे भारतात तसेच पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानमध्ये पाऊस पडतो. जून ते सप्टेंबर या काळात भारतात मान्सूनचे वारे वाहतात.
मान्सूनचे वारे कसे तयार होतात?
उन्हाळ्यात जमिनीच्या भागातून गरम हवा वाढू लागते, त्यामुळे जमिनीच्या भागात कमी दाबाचे क्षेत्र तयार होऊ लागते.
याउलट, समुद्रात उच्च दाबाचे क्षेत्र तयार होऊ लागते कारण ते जमिनीपेक्षा तेथे जास्त थंड असते.
ही सागरी हवा कमी दाबाच्या क्षेत्राकडे म्हणजेच जमिनीकडे जाऊ लागते. हे वारे आपल्यासोबत समुद्राचा ओलावाही घेऊन येतात. त्यांना मान्सून वारे म्हणतात.
भारतात हे वारे दोन दिशांनी येतात. दक्षिण-पश्चिम आणि दक्षिण-पूर्व. वाऱ्यांच्या दिशेनुसार त्यांना नैऋत्य आणि नैऋत्य मान्सून म्हणतात. Heavy rains in Maharashtra this year Skymet’s forecast
15 सप्टेंबरपासून भारताच्या उत्तर-पश्चिम भागातून मान्सून माघार घेण्यास सुरुवात होते आणि 15 ऑक्टोबरपर्यंत मान्सून पूर्णपणे नाहीसा होतो.
पाऊस कसा मोजता?
ख्रिस्तोफर रेन यांनी 1662 मध्ये ब्रिटनमध्ये पहिला रेन गॉग तयार केला. हे बीकर किंवा ट्यूबच्या आकारात आहे ज्यामध्ये वाचन स्केल संलग्न आहे. या बीकरवर एक फनेल आहे, ज्याद्वारे पावसाचे पाणी एकत्र होते आणि बीकरमध्ये येते. बीकरमधील पाण्याचे प्रमाण मोजून किती पाऊस पडला हे ठरवता येते. बहुतेक पर्जन्यमापकांमध्ये, पर्जन्यमान मिलिमीटरमध्ये मोजले जाते. Heavy rains in Maharashtra this year Skymet’s forecast